Όπως οι περισσότεροι κάτοικοι μεσογειακών χωρών, όλοι οι έλληνες πίστευαν μέχρι πρόσφατα πως η Μεσόγειος και βέβαια οι ελληνικές θάλασσες είναι πολύ μικρές για να φιλοξενήσουν μεγάλα κητώδη. Μέχρι τα τέλη του περασμένου αιώνα, κανείς στην Ελλάδα δεν μπορούσε να πιστέψει ότι τα ζώα αυτά κατοικούν μόνιμα στις θάλασσές μας. Τότε, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος άρχισε να συγκεντρώνει κάθε διαθέσιμη πληροφορία σχετικά με την πιθανή παρουσία φυσητήρων στα ελληνικά νερά (δείτε μια περιγραφή του φυσητήρα, γνωστού και ως «animal of superlatives»).

Με βάση μερικές περιστασιακές παρατηρήσεις στην ΝΔ Κρήτη, καθώς και το εξαιρετικό ανάγλυφο του βυθού στην περιοχή, το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος ξεκίνησε το 1998 ένα ερευνητικό πρόγραμμα, που οδήγησε στην ανακάλυψη του μονιμότερου πληθυσμού φυσητήρων σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φυσητήρες βρίσκονται στην περιοχή της Δ-ΝΔ Κρήτης όλο το χρόνο, ενώ αργότερα διαπιστώθηκε ότι το σύνολο της Ελληνικής Τάφρου (που εκτείνεται από τα νησιά του Ιονίου μέχρι την Ρόδο) είναι το σημαντικότερο ενδιαίτημα των φυσητήρων σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Η προτίμηση των φυσητήρων για την Ελληνική Τάφρο συνδέεται με την ύπαρξη υποβρυχίων γκρεμών πολύ κοντά στις ακτές. Είναι πολύ πιθανό ότι εκεί αφθονούν τα μεσο- και βαθύ-πελαγικά καλαμάρια, που αποτελούν την αποκλειστική τροφή των μεσογειακών φυσητήρων.

Προκειμένου να μελετηθεί ο ιδιαίτερος αυτός πληθυσμός φυσητήρων με τα μοναδικά χαρακτηριστικά, το ερευνητικό πρόγραμμα «Φυσητήρες των Ελληνικών Θαλασσών» λειτουργεί για πάνω από 15 χρόνια. Με τους πλόες του το πρόγραμμα έχει ήδη καλύψει συνολική απόσταση ίση με σχεδόν δύο φορές τον γύρο της γης στον ισημερινό! Οι κύριοι σκοποί του προγράμματος είναι:

1) Η μελέτη της κατανομής των φυσητήρων και η αναγνώριση των σημαντικών περιοχών για την προστασία τους.
2) Η εκτίμηση του πληθυσμού των φυσητήρων, που ζουν στις ελληνικές θάλασσες (με την μέθοδο της φωτοταυτοποίησης).
3) Η δυναμική του πληθυσμού τους (ρυθμός γεννήσεων και θνησιμότητας) και η τάση του.
4) Ο βαθμός εντοπιότητας και οι μετακινήσεις τους.
5) Η μελέτη των ήχων επικοινωνία τους.
6) Η μελέτη της κοινωνικής δομής και του βαθμού σταθερότητας των κοινωνικών ομάδων.
7) Η μελέτη της βιοακουστικής και της συμπεριφοράς των φυσητήρων.
8) Ο προσδιορισμός του βαθμού απομόνωσης μεταξύ των μεσογειακών και ατλαντικών φυσητήρων, καθώς και μεταξύ των πληθυσμιακών ομάδων δυτικής και ανατολικής Μεσογείου.
9) Η αναγνώριση των κυριότερων απειλών για τους φυσητήρες στις ελληνικές θάλασσες.
10) Η δημιουργία της επιστημονικής βάσης για τη στήριξη μέτρων προστασίας των φυσητήρων, που θα διασφαλίσουν τη μακροχρόνια διατήρηση του πληθυσμού τους.

Το όραμα των θεμελιωτών του προγράμματος «Φυσητήρες των Ελληνικών Θαλασσών» είναι να καταφέρουν να γεράσουν μελετώντας τους προσωπικά γνωστούς τους φυσητήρες, που θα γερνούν κι αυτοί, αφού αρκετοί έχουν την ίδια ηλικία με τους παλαιότερους ερευνητές του προγράμματος. Βέβαια, για να γίνει το όραμα αυτό πραγματικότητα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μπορούν οι φυσητήρες να έχουν ένα ασφαλές και υγιές «σπίτι» στην Ελλάδα.

You can learn more regarding the most important results of the research program at the relevant webpage.

Με τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος, το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος συμμετείχε στην παγκόσμια ανασκόπηση για τους φυσητήρες, στο ειδικό τεύχος του περιοδικού "Whalewatcher" American Cetacean Society, article on the Mediterranean sperm whales.