Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος

Ερευνητικό πρόγραμμα "Φώκαινες Αιγαίου Πελάγους"

Η φώκαινα (Phocoena phocoena) είναι ένα μικρόσωμο και ιδιαίτερα "ντροπαλό" κητώδες (μέσο μήκος 1,4 μέτρα). Εκτός από το πολύ μικρότερο μέγεθος σε σχέση με τα δελφίνια, τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η έλλειψη του διακριτού ρύγχους των δελφινιών και το τριγωνικό ραχιαίο πτερύγιο (σε σχέση με το "δρεπανοειδές" των δελφινιών).

Η φώκαινα θεωρείτο κητώδες εξαφανισμένο ήδη από τον περασμένο αιώνα από ολόκληρη την Μεσόγειο. Το πρόγραμμα "Φώκαινες Αιγαίου Πελάγους" ξεκίνησε το 1998 με την υποστήριξη της IFAW (Διεθνές Ταμείο για την Προστασία των Ζώων) λόγω του εξαιρετικού ενδιαφέροντος της ανακάλυψης της παρουσίας αυτού του μικρού κητώδους στις ελληνικές θάλασσες. Μία πρώτη επιστημονική εργασία σύνθεσης όλων των στοιχείων που υπήρχαν για τις φώκαινες στη Μεσόγειο, δημοσιεύτηκε από ερευνητές του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και συνεργατών τους το 2001 στο επιστημονικό περιοδικό "Marine Mammal Science". Από την αρχή του προγράμματος και μέχρι το 2012 καταγράφηκαν 21 εκβρασμοί και μία παρατήρηση φωκαινών στην Μεσόγειο, εκ των οποίων ένας εκβρασμός έγινε στη νότια Ισπανία μετά από είσοδο φώκαινας από τον Ατλαντικό και 16 έγιναν κυρίως στο Θρακικό Πέλαγος αλλά και το ευρύτερο Βόρειο Αιγαίο, ενώ μόνο 4 νοτιότερα (στο ύψος της Εύβοιας και των Κυκλάδων). Από την ανάλυση γενετικών δειγμάτων από φώκαινες του Αιγαίου, αποδείχθηκε (βλέπε πρώτη δημοσίευση εδώ και δύο πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις εδώ) ότι αυτές διαφέρουν από τον Ατλαντικό πληθυσμό και μάλιστα ανήκουν σε διαφορετικό υποείδος (Phocoena phocoena relicta), που ζει στην Μαύρη θάλασσα.

Αντικείμενο του προγράμματος είναι η καταγραφή του μεγέθους και της γεωγραφικής εξάπλωσης του ελληνικού πληθυσμού φωκαινών, ο βαθμός απομόνωσής του από τον πληθυσμό της Μαύρης θάλασσας και της Προποντίδας, καθώς και των απειλών που αντιμετωπίζει ως τελευταίος μεσογειακός πληθυσμός του είδους. Στα πλαίσια αυτά και μέχρι να υπάρξουν περισσότερα αποτελέσματα, το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών κατάφερε να καταχωριστεί ο πληθυσμός του Αιγαίου μαζί με αυτόν της Μαύρης θάλασσας στα Κινδυνεύοντα Είδη του Κόκκινου Βιβλίου της IUCN. Ολόκληρη η σχετική μελέτη-πρόταση με το σκεπτικό της ένταξης στην κατηγορία των Κινδυνευόντων ειδών είναι διαθέσιμη εδώ.