Ίδρυση, ιστορία και σύντομη παρουσίαση του Ινστιτούτου

Το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος είναι μία επιστημονική, μη κερδοσκοπική οργάνωση με σκοπό τη μελέτη και την προστασία των κητωδών. Κητώδη είναι τα δελφίνια, οι φάλαινες, οι φυσητήρες, οι φώκαινες και μερικά ακόμη, συγγενικά τους είδη. Με εργαλείο την επιστήμη το Ινστιτούτο διαρκώς διευρύνει τα όρια της γνώσης σχετικά με τα κητώδη στα ελληνικά πελάγη και την Μεσόγειο, την διαχέει προς την κοινωνία και την χρησιμοποιεί ως βάση για την διατήρηση των πληθυσμών τους.

Ως θέμα αρχαιοελληνικών αναπαραστάσεων σε τοιχογραφίες, αμφορείς, νομίσματα, κοσμήματα κ.λ.π. τα κητώδη έχουν αποτελέσει στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού εδώ και πάνω από τρισήμιση χιλιετίες. Παράλληλα όμως, η Ελλάδα είναι η χώρα όπου γεννήθηκε η επιστήμη της μελέτης των κητωδών, που σήμερα αποτελεί κλάδο της υδρο-βιολογίας και καλείται κητολογία.

Παγκοσμίως, η πρώτη επιστημονική αναφορά στα ζώα αυτά είναι το "Περί των ζώων ιστορίαι" του Αριστοτέλη, που περιέγραψε τα κητώδη (δελφίνια, φώκαινες και φάλαινες!) ως θηλαστικά, που διαφέρουν από τα ψάρια γιατί δεν έχουν βράγχια, αναπνέουν αέρα και γενούν απευθείας μικρά και όχι αυγά, όπως και ο άνθρωπος. Αυτά γράφτηκαν 2350 πριν από την εποχή μας!

Παρά το γεγονός αυτό, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπήρχαν ελάχιστες γνώσεις για τα κητώδη της Ελλάδας. Από το 1993, η ομάδα επιστημόνων που αποτελεί τον πυρήνα του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος έχει αναπτύξει σοβαρή επιστημονική δραστηριότητα με διεθνή αντίκτυπο. Συνεργάστηκε με πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, περιβαλλοντικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προωθώντας την έρευνα και την προστασία των κητωδών καθώς και του φυσικού περιβάλλοντός τους. Παράλληλα, ανέπτυξε εθνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα, παρήγαγε δεκάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις, συμμετείχε σε πολλά διεθνή επιστημονικά συνέδρια, εκπροσώπησε επίσημα την Ελλάδα σε διεθνείς οργανισμούς και συμφωνίες, οργάνωσε διαλέξεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, έγραψε άρθρα στον τύπο, συμμετείχε σε ενημερωτικές εκπομπές, γύρισε ντοκιμαντέρ κ.α. Χάρη σε αυτή τη δραστηριότητα, η Ελλάδα βρίσκεται εδώ και καιρό μεταξύ των πιο ανεπτυγμένων χωρών της Μεσογείου σε ό,τι αφορά στην έρευνα και τις γνώσεις που αποκτήθηκαν σχετικά με τα κητώδη.

Το επιστημονικό έργο και οι ανακαλύψεις του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος έχουν κάνει το γύρο του κόσμου απασχολώντας μέσα επικοινωνίας παγκοσμίου φήμης, όπως τα CNN, BBC, TIME, Times, Guardian, Economist, National Geographic (αμερικανική έκδοση) και πολλά άλλα (μπορείτε να δείτε μερικά από αυτά κάνοντας κλικ εικονίδιο στα δεξιά). Ειδικά οι ανακαλύψεις μας σχετικά με τα αίτια κάποιων μαζικών εκβρασμών κητωδών που οφείλονται σε ναυτικές ασκήσεις με χρήση στρατιωτικού σόναρ αποτέλεσαν παγκόσμιο θέμα και προκάλεσαν ακόμη και επερωτήσεις στο κογκρέσο και αλλαγή νομοθεσίας στις ΗΠΑ, πέραν της παγκόσμιας επιστημονικής και περιβαλλοντικής κινητοποίησης ανά τον κόσμο.

Τα σημαντικότερα μέχρι σήμερα επιτεύγματα του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος είναι:

1) Σύνδεση της χρήσης στρατιωτικών σόναρ με μαζικούς εκβρασμούς κητωδών.
2) Ανακάλυψη της μόνιμης παρουσίας φυσητήρων στην Ελλάδα, τόσο αρσενικών, όσο και κοινωνικών ομάδων.
3) Ανακάλυψη του παγκοσμίως μοναδικού φαινομένου συμβίωσης 3 ειδών δελφινιών στον Κορινθιακό κόλπο.
4) Ανακάλυψη του μοναδικού μεσογειακού πληθυσμού φωκαινών στο βόρειο Αιγαίο.
5) Κατάταξη στην κατηγορία "Κινδυνεύοντα" της IUCN για τους φυσητήρες και τις φώκαινες της Μεσογείου.
6) Απόφαση της ACCOBAMS για πρόταση 8 περιοχών προστασίας κητωδών στην Ελλάδα (από τις 18 στην Μεσόγειο).
7) Πρώτη παγκοσμίως καταγραφή και ανάλυση ήχων ζιφιών.
8) Πρώτη παγκοσμίως προσπάθεια ανάλυσης του νοήματος ήχων επικοινωνίας των φυσητήρων.

Όμως το σημαντικότερο ίσως αποτελέσμα των μέχρι τώρα ερευνών του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος για τις ελληνικές θάλασσες είναι η ανάδειξη του γεγονότος ότι παρουσιάζουν έναν απρόσμενο πλούτο (βιοποικιλότητα) σε ό,τι αφορά στα είδη της κητοπανίδα τους. Η οικολογική αλλά και γενικότερη αξία αυτής της πανίδας για την κοινωνία κάνει επιτακτική την ανάγκη προστασίας της. Όμως, οι απειλές για τα κητώδη και το περιβάλλον τους είναι πολλές (μείωση ιχθυοαποθεμάτων, συγκρούσεις με πλοία, ρύπανση, ανταγωνισμός και εκούσια θανάτωση από αλιείς, πνιγμός σε δίχτυα, ηχορύπανση, ενόχληση κ.α.) και οδηγούν εδώ και καιρό τους πληθυσμούς κάποιων ειδών σε συρρίκνωση ή και εξαφάνιση.

Οι βασικοί σκοποί του Ινστιτούτου Πέλαγος είναι:

     • η διεξαγωγή και προώθηση της επιστημονικής έρευνας σχετικά με τα κητώδη στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο
     • η διάδοση των σχετικών γνώσεων που παράγονται προς κάθε κατεύθυνση
     • η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου
     • η προστασία των κητωδών και η διαφύλαξη της ακεραιότητας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.


Η προστασία των δελφινιών, των φαλαινών και όλων των κητωδών απαιτεί σοβαρό επιστημονικό υπόβαθρο και τεκμηρίωση. Όσο η ουσιαστική ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση του κόσμου είναι αναγκαία, άλλο τόσο η ευκαιριακή και απλώς συγκινησιακή εκμετάλλευση της ευαισθησίας των ανθρώπων για τα ζώα αυτά δεν μπορεί να προσφέρει πολλά στην ουσιαστική προστασία τους. Την στιγμή που η πολιτεία είτε λόγω πίεσης, είτε λόγω θέλησης, αποφασίσει να πάρει κάποια μέτρα για την προστασία των κητωδών δεν θα αρκεί να λέμε ότι τα δελφίνια ή οι φυσητήρες χάνονται. Πρέπει να γνωρίζουμε τις άμεσες προτεραιότητες για τα διάφορα είδη και τους πληθυσμούς τους, αλλά και το πως θα πρέπει να προστατευθούν. Όλα αυτά πρέπει να μπορούν να τεκμηριωθούν με επιστημονικά επιχειρήματα και δεδομένα. Για το λόγο αυτό το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος αφ' ενός με επιστημονικά εργαλεία και μεθόδους εστιιάζει το μεγαλύτερο μέρος της προσπάθειάς του στην έρευνα και στην παραγωγή της αναγκαίας γνώσης (που διαφορετικά δεν θα υπήρχε), αφ' ετέρου συμβάλλει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού με οικοεθελοντική συμμετοχή σε επιστημονικά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Με αυτόν τον συστηματικό και σοβαρό τρόπο συμβάλλει στη διαφύλαξη ενός από τα πιο πολύτιμα κομμάτια της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και ολόκληρης της Μεσογείου.